बंद गेटच्या मागे असलेल्या बंद बंगल्यात नेमकं झालंय काय? पहिली-पासून ह्या शाळेत येते, आता सहावी आली, कद्धीच हा बंगला उघडला नाही आणि गेटपण उघडलं नाही. कोणी म्हणतं भूतबंगला हाय, पण म्याडम म्हणती भूत-बीत काय नसतं. वर्गातल्या ‘शितली’नं कुठंतर ऐकलं होतं की “करणी” केल्या कुणीतरी मग हिथं कोण ठरतच नाही, येईल त्यात कोण ना कोण मरतं. मग आता कोण येत नाही. बंद गेटच्या मागे बसलेल्या बंद बंगल्याचं गौडबंगाल काही तिला समजत नव्हतं.
शाळेतनं घरी जाताना पाठीवरची “सॅग” सांभाळत, ‘खुशी’ त्या गेटजवळ रेंगाळे. तिच्या उंचीपेक्षा मोठं गेट. त्यावर चढून वाळलेल्या वेली, गेटच्या कुंपणावर आडव्या-तिडव्या पसरल्या होत्या- दारू पिऊन ‘पप्पा’ पसरत्यात तसं… घरी पोचून दप्तर टाकलं की ‘आंजी’ खेळायला बोलवायची. खरं आधी आईला भांडी घासून द्यायची, मग सरांनी गणितं सोडवून आणायला सांगितली होतीत, ती काय येत नाहीत… उद्या ‘सुप्री’ची वही घेऊन पावणे-बाराच्या सुट्टीत लिहायला लागणार. सगळी कामं आटपून आई झोपायला आली की खुशी तिला बिलगून झोपायची. आणि डोळ्यासमोर तो बंद गेटच्या मागे थकलेला बंद बंगला तरळायचा.
“किती पैशे लागत असतील गं?” खुशीने आईच्या पाठमोऱ्या आकृतीला विचारलं. बुधवारच्या बाजारला आई सकाळी निघायची बुट्टी घेऊन आणि तिच्या मागं खुशी पिशव्या घेऊन. चालताना तो वाटेत लागयचाच. “चाल पटपट” आई म्हणाली. ‘अभिजित’ तिसरीत होता, तो लहान आहे म्हणून त्याला बाजारला न्यायचं नाही. काल आई-पप्पांची भांडणं झालीत मग आई सकाळी वेळानं उठली. तिची कंबर दुखत होती म्हणून मग ‘खुशी’नंच चहा केला. पप्पा चहा पिऊन कप तिथंच ठेऊन गेले – कामावर. आज आईनं अभिजीतला थोडे पैसे दिले दुपारच्या सुट्टीत खायला. “सांग की गं आई…” तिच्यामागं चालायचं म्हणजे खुशीला पळावं लागे. “किती पैशे लागत असतील एवढ्या बंगल्याला?” आईनं प्रश्नाकडं केव्हाच दुर्लक्ष केलं होतं.
बंद गेटच्या मागे फसलेला बंद बंगला मोठा होता. आत किती खोल्या असतील? न्हाणी कसली असेल? चैत्रालीच्या घरी बघितलेला तसा किचनकट्टा असेल… केवढा मोठा बंगला आहे. किती माणसं राहतील? हातात रुपया घेऊन वारकेच्या दुकानात जात असताना तिच्या डोक्यात तो बंगलाच घुमत होता. रुपया काउंटर वर टेकवून तिने क्लिनिक प्लस चा शाम्पू मागितला. दुकानदारानं १ पुडी दिली. मागं केस कापायला शिंदेबाईकडं गेली होती तेव्हा ‘निरम्या’नं केस धुतले म्हणून शिंदेबाई रागावली होती. भुरकट झालेल्या डोक्यात खसाखसा खाजवत ती घरी परतली आणि अंघोळ करताना ती हाच विचार करत होती कि बंगल्यातली न्हाणी ह्यापेक्षा ४पट मोठी असेल.
बंद गेटच्या मागे धसलेल्या बंद बंगल्याने खुशीच्या डोक्यात मोठं घर केलं होतं. त्या घरात तो बंगला आता निवांत राहू लागला होता. विज्ञानाच्या म्याडम कायतर हवेच्या वजनाबद्दल आणि पाण्याच्या शीतबिंदूबद्दल सांगू लागल्या कि तो बंगला घरात यायचा. त्या घरातल्या कोपऱ्यातल्या चुलीवरचं गरम जेवण जेवायचा, शहाबादी फरशीवर जमखाना घालून झोपायचा, अंकांच्या ओळीतला लसावि-मसावि काढताना ‘खुशी’ची फजिती बघून हसायचा.
एक दिवस खुशीनं दुपारच्या सुट्टीत सॅग पाठीला लावली. वर्गातनं हळूच बाहेर पडली, एका ठिकाणी दोन वर्गाच्या मध्ये बोळ होता त्यात घुसली. पोरी बाहेर लंगडी-पळती, चिपरी च्या खेळात गुंगल्या होत्या. सुट्टी संपल्याची घंटा झाली मग सगळ्यांचा वर्गात जायला गलका झाला. थोडा वेळ जाऊ दिला आणि सगळीकडे सामसूम झाल्यावर ती बोळातनं बाहेर पडली. आणि तर्राट गेटकडं सुटली. शिपाईमामा नुकतेच जेवून-खाऊन गेटजवळ जात होते, ते “ए थांब, थांब” म्हणतायत तोवर ती गेटवरून पार झाली आणि रस्त्याला लागली. धापा टाकत बंद गेटजवळ आली.
बंद गेटच्या मागे रुसलेला बंद बंगला तिने खूप वेळ न्याहाळला. वेली-झुडुपात लपलेल्या कुंपणाभोवती फिरून पारखला. डोक्यात बरीचशी गणितं केली, आज सगळ्यांची उत्तरं मिळाली. मग गेटजवळ जाऊन, इकडे-तिकडे पाहून, आपलं दप्तर उडी मारून गेटच्या आत टाकलं. पाचोळ्यात ते फस्सकन पडलं. मग वेलींचा हात पकडून ती कशी-बशी वर चढली, घाणेरीच्या झुडपाने तरी हाताला थोडं ओरबाडलंच. कुंपणावर उकिडवं बसून तिने दप्तराच्या बाजूला उडी मारली. तीसुद्धा पाचोळ्यात फस्सकन पडली. उठून उभी राहत तिने भुरट्या केसातून हात फिरवला, शाळेचा फ्रॉक झाडला, “सॅग” पाठीला लावून ती दरवाज्याजवळ गेली. बंद गेटच्या मागच्या बंगला बंद होता. मोठं ‘टाळं’ ठोकून मुका बसला होता. मग खुशीनं फेरा घालायला सुरुवात केली. तिला वाटलं होतं तसंच झालं. बंगल्याच्या एका खिडकीची काच फुटली होती. त्यातून हात घालून तिने खिडकी चाचपली. लहानशी कडी तिने लहानशा हातांनी दात खाऊन उचकटली. खिडकीला गज फॅन्सी प्रकारातले होते त्यातून खुशीचं अंग सहज आत सरकलं. खिडकीतून ती आत उतरली आणि दबक्या पावलानं घर बघू लागली. न्हाणी जवळच्या बोळातल्या खिडकीतून ती उतरली होती, त्यामुळं जवळ दिसलेलं पहिलंच दार तिनं हळूच उघडलं तर ती न्हाणीचं होती. फट्टकन एक पाल खाली पडली आणि वळवळत कोपऱ्याला गेली. न्हाणी मोठी होती. खरंच ४पट मोठी होती, कदाचित ५पट पण असेल. आरश्याचा पारा उडला होता तर तिला आपला एक डोळा आणि अर्धा गालच नीट दिसला. तिने दार झाकलं आणि वळली तर फिस्सकन एक मांजर ओरडलं, जागच्या जागी जोरात उडी मारून गुरगुरत पळालं. मांजराच्या अचानक ओरडण्यानं जरा खुशी घाबरली पण मग तिला स्वैपाकघर दिसलं. लई मोठा किचन-कट्टा होता, गॅस पण होता. ती मग दिवाणखान्यात आली. तिने मान वर केली, उंचच उंच भिंत गेली होती. मान वर करून तिने वरच्या गोल-गोल डिझाईनबरोबर गिरक्या घेतल्या. मनातल्या मनात “गाऱ्या-गाऱ्या भिंगोऱ्या” म्हणत, गरगरायला लागेपर्यंत. ती थांबली आणि अचानक कसला तरी बारीकसा ‘खसखस’ आवाज तिच्या कानावर आला. जणू कोण हसतंय. ती सावध झाली. परत जावं पट्कन असा विचार तिच्या मनाला शिवून खिडकीच्या गजांतून बाहेर सटकला. पण ती मात्र आवाजाच्या दिशेनं चालू लागली.
हॉलमधेच पायऱ्या होत्या. कंबर वाकवून वर गेल्या होत्या. एक-एक पायरी चढल तसा आवाज पण वाढत होता. पायऱ्या संपल्या आणि एक बंद दार गपकन आडवं आलं. दाराला कान लावला तर ‘खसखस’ अजून जोरात ऐकू येऊ लागली. धडधडत्या छातीनं तिनं त्या दरवाज्याला बाहेरून लावलेली कडी आवाज न करता उघडली. आणि दरवाजा ढकलला. जसा दरवाजा करर्कन उघडला तसा वाऱ्याचा बेफ़ाम झोत तिथून सुटला आणि… आणि… आणि… एक बाईचं मुंडकं खुशीच्या पायात फट्टकन पडलं. ते बघून खुशीची बोबडी वळाली. तिच्या घशातनं आवाजही फुटला नाही. भिंतीला धरून उलट्या पावलानं मागं परतली. पायऱ्या लागताच त्यावरून ती धपाधप पळू लागली. ती घाबरली, गांगरली, मध्येच एक पायरी चुकल्यानं घरंगळली, खाली येताच दाराकडं धावली. दार बंद होतं. तिला वाटू लागलं पायऱ्यांवरून कोणीतरी चालत येतंय. ती न्हाणीजवळच्या बोळाकडं पळाली. तो खसखस आवाज अजूनही येत होता, तिला वाटू लागलं कि तो आता जवळून येऊ लागलाय. ती त्या खिडकीपाशी गेली. त्या खिडकीतून बाहेर पडायचा प्रयत्न करू लागली पण तिला जाता येईना. जणू तिचा फ्रॉक कोणी पकडून ठेवलाय. पाठीवरची सॅग तिनं बाहेर फेकली. मग तिला त्या खिडकीतून बाहेर पडता आलं. बाहेर निघाल्यावर फसफस्स पाचोळ्यात चालताना तिला वाटलं कि अजून एक तसाच आवाज येतोय. पुन्हा एकदा खरचटून घेऊन ती कशीबशी कुंपणावर चढली. तिथून खाली उडी मारताना नेमकी उडी चुकली आणि ती रस्त्यावर पडली ती बेशुद्धच.
शाळेत गणिताच्या मास्तरांनी हजेरीमध्ये लाल शेरा लावला. इतिहासाच्या सरांनी लाल शेरा लावला. चार ची सुट्टीदेखील झाली. आणि मग शाळेचा फ्रॉक बघून एक भला माणूस तिला उचलून शाळेच्या गेटवर घेऊन आला. सरांनी रिक्षा बोलावली आणि सरकारी दवाखान्यात घेऊन गेले. इंजेक्शन देऊन डॉक्टरांनी तिला शुद्धीत आणलं तोवर आई-पप्पा येऊन बसले होते. X-ray बघत डॉक्टरनी सांगितलं, पायाला प्लॅस्टर करावं लागणार. गोळ्या-औषधांची लिस्ट लिहून पप्पांच्या हातात दिली. आईचा हात धरून पप्पांनी तिला जवळ-जवळ बाहेर ओढतच आणलं. “कितीदा सांगितलं होतं लक्ष ठेवत जा पोरीकडं. शाळेतनं पळून गेल्ती. आणि रस्त्यावर सापडली. हे घे” म्हणून आईचा हात जोरात दाबून तिच्या हातावर त्यांनी गोळ्यांचा कागद आपटला. “आन माहेरास्न पैशे!” म्हणून त्यांनी हॉस्पिटलच्या पायऱ्या उतरत गुटख्याची पुडी खोलली. आई पायरीवर मट्कन बसली.
इकडे रात्री गणपतीमंडळाची पोरं आलीत. बंद गेटच्या मागे हसलेल्या बंद बंगल्याच मागचं फाटक आणि मागचं दार त्यांनी किल्लिनीशी उघडलं. वर जाऊन सुरज्या खाली बघत ओरडला “पव्या लेका… हे असंच टाकून गेलायस व्हय. कसं पसरलंय. ये वर” त्यानं ते मुंडकं हातात उचललं. भिंतीला टेकवलेल्या तिच्या धडाला ते बसवलं. वाऱ्यानं थोडं अस्ताव्यस्त झालेलं सामान दोघांनी नीट लावलं. वरच्या फुटक्या खिडकीला एक बोळा लावला. दार नीट बंद केलं.
पायऱ्या उतरत सुरज्या म्हणाला, “पव्या… ह्या वेळेस देखावा स्पर्धेत आपला ‘हुंडाबळी’च पहिला येणार बघ. फक्त आयत्या वेळी पक्यानं घाण करू नये.” दोघं खाली उतरत्यात तोवर बाहेर एक-दोन गाड्या थांबल्याचा आवाज आला. बाकीची पोरं आत आलीत आणि तालीम सुरु झाली.
